Theologie in discussie

Ambt M/V: een aantal bezwaren

/ rttevelde / 1 reactie

De afgelopen kleine twee jaar mocht ik in verschillende gemeentes een lezing houden op een avond over ‘M/V en ambt’. Nu die reeks wat lijkt op te drogen, plaats ik het verhaal (korte versie) hier op mijn blog.

Het thema ‘Man/vrouw en ambt’ is breed en complex. Je kunt er veel verschillende verhalen bij houden en van allerlei kanten vragen stellen. De concrete aanleiding zijn nu de besluiten die de synode van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) in 2017 nam. Ik begin even met een stapje terug. Hoe kunnen we deze besluiten interpreteren? Ik stel die vraag eerst wat globaal, van een afstandje. Je kunt op minstens drie manieren naar het geheel kijken:

  • De synode zegt: het is bijbels verantwoord om ook de vrouwen in de ambten te laten dienen. Als je dat letterlijk neemt, zul je dus naar de aangevoerde bijbelse gronden kijken: zijn die overtuigend en afdoende om deze conclusie te trekken?
  • Je zou de besluiten ook kunnen opvatten in de zin van “We komen er niet eenduidig uit, maar we willen nu toch een beslissing nemen, en dus doen we maar dit.” Een verlegenheidsoplossing dus, om in een langlopende discussie toch de knoop door te hakken. Tot op zekere hoogte zou ik dat kunnen volgen, ook al ben ik van de gemaakte keuze niet overtuigd. Maar als je let op de toon van de synodebesluiten en de communicatie er omheen, dan lijkt dat niet op een verlegenheidsoplossing.
  • Niet in de officiële teksten, maar wel in de gesprekken er omheen, kom je soms nog een andere benadering tegen. Dan zeggen mensen: moet je dat eigenlijk wel willen, om op grond van de Bijbel dit vraagstuk op te lossen? Wij leven nu eenmaal in een andere cultuur, en in die cultuur kun je ’t als kerk niet maken om vrouwen dit recht te onthouden. Laat de Bijbel er alsjeblieft buiten! Soms proef je een onderlaag die te maken heeft met emancipatie, met de rechten van vrouwen die eeuwenlang met voeten getreden zijn, zoals sommigen zeggen. Dan wordt de vraag naar ‘de vrouw in het ambt’ een strijd tussen de seksen. Als het M/V-besluit deze strekking zou hebben, dan moeten we een heel ander gesprek voeren …

Voor de rest van mijn verhaal ga ik uit van de eerste benadering, en dan wil ik graag drie punten naar voren brengen. Lees verder →

De Bijbel in het midden

/ rttevelde / Een reactie plaatsen

Dit najaar werd aan de synode van de Protestantse Kerk Nederland een document aangeboden onder de titel ”De Bijbel in het midden”. Prof. Maarten Wisse geeft in dit stuk een handreiking voor het ”geloofsgesprek te midden van verschillen”. Een spannende combinatie: verschillen in de beleving en inhoud van het geloof kunnen het onderlinge gesprek bemoeilijken. Met de Bijbel in het midden is er echter altijd nieuwe inspiratie en voeding. De verschillen in de kerk weerspiegelen volgens Wisse de verschillen en de ontwikkelingen die in de Bijbel zelf zijn waar te nemen. Daarom helpt de Bijbel om bij alle verschil het gesprek aan te gaan. Lees verder →

ABC van het geloof: over Gods Drieëenheid

/ rttevelde / 1 reactie

Preek bij HC zondag 8 / Schriftlezing 1 Tessalonicenzen 1

Soms doen mensen alsof het een soort hogere wiskunde is, het geloof in God de Drie-enige. Met een simpel sommetje kom je niet uit: 1+1+1 = 3. Maar als je nu het hele bord vol schrijft met formules, kom je dan toch op 1 uit? formulesVan buiten het christelijk geloof kan zo belachelijk gemaakt worden wat wij geloven, onmogelijk toch? En van binnenuit kun je je er ongemakkelijk bij voelen. Gewoon geloven maar, je kunt het toch niet uitleggen.

Als je begint te lezen in de brief die Paulus schrijft aan de Tessalonicenzen, heb je dat beeld totaal niet. Er is niets ingewikkelds aan, hoe hij begint met de Vader en de Heer, en dan later spreekt over de Vader, de Geest, de Zoon. Geen hogere wiskunde, maar eerder het ABC van het geloof. Een abc-tje, dat is een makkelijk lesje voor beginners.

Zo dichtbij het begin komen we met 1 Tessalonicenzen inderdaad. Even wat achtergrond. Tessalonica, tegenwoordig Saloniki, ligt in Macedonië, het noorden van Griekenland. Lees verder →

GTU – wat nu?

/ rttevelde / 2 reacties

De klap kwam hard aan. Op 10 oktober wees de synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken met duidelijke meerderheid het voorstel af om te komen tot een gezamenlijke Gereformeerde Theologische Universiteit. Persoonlijk zag ik dit al wel een tijdje aankomen, de signalen rond de TU Apeldoorn waren weinig hoopgevend. En toch, als het dan zover komt …

Over de oorzaken van het mislukken van de GTU is genoeg te zeggen. In grote lijnen is het verhaal wel duidelijk: de Christelijke Gereformeerde Kerken wilden geen afstand doen van de directe kerkelijke zeggenschap over hun predikantsopleiding, en er bestaat een zeker wantrouwen richting de kerkelijke partners GKv en NGK dat door de recente besluiten over ‘de vrouw in het ambt’ en de nagestreefde hereniging van beide kerken wordt versterkt. Door alles heen speelt de moeite die men binnen de CGK heeft om de onderlinge eenheid te bewaren (zie de diagnose die Stefan Paas stelt in het RD).

Mij houdt sinds het afwijzende besluit van de CGK-synode vooral deze vraag bezig: hoe nu verder? Lees verder →

Een goed begin: De aard van Gods handelen als voorwaarde voor de geschiedenis van het heil

/ rttevelde / 1 reactie

Op 22 september 2017 organiseerden AKZ+ (weetwatjegelooft.nl) en enkele andere instanties een studiedag “Evolutie: Stel dat het waar is …” naar aanleiding van het nieuwe boek van Gijsbert van den Brink,  En de aarde bracht voort: Christelijk geloof en evolutie. In het 4e themablok “Evolutietheorie en heilsgeschiedenis: schepping, historische Adam, zondeval en verlossing” leverde ik een bijdrage vanuit de Systematische Theologie. De bijdragen van deze studiedag worden tevens geplaatst op Theoblogie, en zullen waarschijnlijk later nog in boekvorm gepubliceerd worden.

Ik laat de tekst van mijn bijdrage volgen in de vorm waarin ik die uitsprak.

Gijsbert heeft ons een flinke kluif toegegooid, en daar zetten we vandaag graag de tanden in. Zelf heb ik veel van dit boek geleerd. De componenten van de evolutietheorie zijn fair en op de meest overtuigende wijze beschreven. In de eigen argumentaties van Gijsbert van den Brink blijven de domeinen ‘evolutie’ en ‘orthodox christelijk geloof’ niet los van elkaar staan. Oprecht en vasthoudend zoekt hij naar de implicaties van ‘evolutie’ voor het orthodox-christelijke geloof. Lees verder →

Theologie aan de universiteit

/ rttevelde / Een reactie plaatsen

Op 23 mei was ik te gast bij studenten van S.S.R.-N.U. aan de Oudegracht 32 in Utrecht voor een gespreksavond. De aanleiding voor dit gesprek was een vraag rond de vorming van de GTU (Gereformeerde Theologische Universiteit): moet die naar Utrecht komen? Wat kan dan de bredere betekenis zijn voor christelijke studenten?

In dit verhaal doe ik een paar stappen terug, om de vraag in een breder kader te plaatsen: Welke plek heeft de theologie aan de universiteit (gehad)? Hoe heeft zich dat in de afgelopen eeuwen ontwikkeld? Welke vragen zitten daaraan vast?

Het begint in de Middeleeuwen. Die periode (ca. 700 – 1500) is niet zo ‘duister’ als soms wel eens gedacht wordt. Vanaf ca. 1100 komt op diverse plaatsen in Europa de universiteit tot ontwikkeling, en dat is een van de belangrijkste cadeaus die de christelijke Middeleeuwen aan ons doorgegeven hebben. Letterlijk en basaal is de universiteit een universitas doctorum ac studiosorum: een werkgemeenschap van docenten en studenten. Dat is nog altijd de kern van de universiteit, en de beslissende voorwaarde voor haar rol als draagster van de cultuur. Lees verder →

Gereformeerde identiteit: uit de tijd? (3)

/ rttevelde / Een reactie plaatsen

Gereformeerde identiteit: waar staan we nu, en wat kunnen we ermee? Uit mijn verhaal tot nu toe kun je opmaken dat ik ‘gereformeerd’ zie als aanduiding van een flexibele traditie. Daarin spelen een aantal constante overtuigingen en inzichten een rol, die in telkens nieuwe contexten kunnen worden ingezet. We zijn begonnen bij de gereformeerde confessies uit de 16e eeuw. Dat zijn oude documenten waarin je nog steeds de hoofdpunten van je eigen geloof kunt herkennen, en die dus een vruchtbare basis vormen om over ‘gereformeerde identiteit vandaag’ na te denken. We hebben iets gezien van hoe dit gereformeerde gedachtegoed zich over verschillende sporen ontwikkeld heeft, in wisselwerking met de grote maatschappelijke en culturele ontwikkelingen van de laatste 400 jaar.

Voor dit laatste onderdeel stel ik voor om over een soort ‘gereformeerd DNA’ te spreken. Het biologische DNA kun je aanduiden met de vier letters ATGC (vraag me niet waar die voor staan). DNAUit de combinaties van deze vier letters ontwikkelt zich alle leven, en elk organisme is aan het specifieke DNA te herkennen. Zoiets zie ik ook bij de ‘gereformeerde identiteit’. Lees verder →

Gereformeerde identiteit: uit de tijd? (2)

/ rttevelde / 1 reactie

In de vorige aflevering liet ik vanuit de 16e eeuwse confessies zien waar het gereformeerde geloof in grote lijnen voor staat:

  • een hartelijk geloof in God de Drie-enige en in Jezus Christus als de enige Verlosser;
  • een besliste aanvaarding van de Heilige Schrift als het gezaghebbend Woord van God;
  • een doorleefde verwoording van de weg die God met ons gaat in zijn genadige vrijspraak en in de vernieuwing van ons leven;
  • een centrale plek in ons geloofsleven voor de verkondiging van het Woord en de sacramenten;
  • een realistische kijk op de structuren die nodig zijn om het leven van kerk en wereld te ordenen voor het doel dat God ermee heeft.

In deze hoofdpunten samengevat is het een geloof waar je ook vandaag als christen je in kunt herkennen.

Maar gaat dat zomaar, over 450 jaar heen springen en zeggen: wij zijn gereformeerd? Er is toch in tussentijd wel het nodige gebeurd?

Als we over ‘identiteit’ spreken, dan is die identiteit per definitie contextueel. Het gaat om gereformeerd zijn op déze plaats en in déze tijd. Ga voor de aardigheid eens op vakantie naar Hongarije en bezoek daar een dienst in de Hongaarse Gereformeerde Kerk. De Psalmen klinken er op dezelfde Geneefse wijzen, maar wat doen ze in zo’n andere setting? Als je naast de Psalmen de eigen Hongaarse geestelijke liederen hoort, merk je dat dan een heel andere gevoelslaag wordt aangeboord. Lees verder →

Gereformeerde identiteit: uit de tijd? (1)                                         

/ rttevelde / 1 reactie

Op 6 april 2017 hield ik een lezing voor de Groningse studentenverenigingen GSVG en Yir’at ‘Adonay. Vanuit twee ietwat verschillende tradities (vrijgemaakt-gereformeerd en bevindelijk-gereformeerd) zijn deze verenigingen bezig om samen te verkennen hoe zij in deze tijd vooruit kunnen met de ‘gereformeerde identiteit’. Wat is onderscheidend en verbindend, en hoe spreek je daarmee christelijke (aspirant-)studenten aan?

Mijn verhaal zal vooral gaan over wat het label ‘gereformeerd’ inhoudt en wat je daarmee kunt. We hebben in de voorbereiding afgesproken dat ik het niet zou hebben over de formele, organisatorische kant van identiteit: hoe je als vereniging omgaat met je grondslag, toelatingsbeleid etc.

Meervoudige identiteit

Identiteit in meervoud

Het gaat me om het historische en inhoudelijke verhaal daarachter. Wanneer ik over ‘gereformeerd’ spreek, dan bedoel ik daarmee ‘gereformeerd geloof’ als combinatie van overtuiging en spiritualiteit. Mijn insteek is daarbij vooral theologisch, want dat is mijn vak.

Gereformeerde identiteit: uit de tijd? Daarbij stel ik de vervolgvraag: uit welke tijd? We komen dan terecht in de 16e eeuw, want dat is de tijd waarin de gereformeerde identiteit voor het eerst vorm gekregen heeft. Lees verder →