Toelichting: deze preek hield ik bij mijn afscheid als predikant in Pijnacker-Nootdorp, op 12 juli 2015. De toepassing op andere plaatsen en omstandigheden is – denk ik – met gemak te maken.

Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Een gemeente die een beetje achteraf ligt. Er gebeurt niet zoveel. En wat er zo af en toe te beleven valt, dat komt niet in de krant. Het is een klein clubje, mensen die niet zoveel voor elkaar krijgen. Je vraagt je soms af: is dit nog wel levensvatbaar? Als je niet beter wist, zou je denken dat dit gaat over onze kerk hier in Pijnacker-Nootdorp.

In feite is dit het beeld van de kerk in Filadelfia. Een stad ergens in het westen van Turkije. Nog niet zolang geleden uit de grond gestampt. En bij tijden stampt die grond terug, want er zijn nogal wat aardbevingen. Een beetje industrie, een beetje wijnbouw. Het ligt strategisch aan een paar grote handelsroutes. Een aardig stadje, maar niet echt the place to be. Herkenbaar als we het leggen naast onze eigen gemeente. Pijnacker-Nootdorp, een beetje achteraf, ingeklemd tussen de grote steden in het westen van Nederland. Rustig, dorps, niet zo spetterend. Als gemeente merken we de laatste tijd dat het wat minder wordt. Het aantal leden neemt af. Het lukt ons niet om alle taken en functies in te vullen. We zitten hier op een mooie plek. Sinds de vorige renovatie heeft ons kerkgebouw een frisse uitstraling, met logo en al. Maar wat voor verschil maken we nu echt in dit dorp? Hoe zal het in de komende periode gaan? “U hebt weinig invloed” – de vorige vertaling spreekt mij nog wat meer aan: U hebt kleine kracht. Nou inderdaad, daar komen we wel achter.

Voor mijzelf geldt dat ook persoonlijk. Na ruim acht jaar neem ik vandaag afscheid. Dan maak je ook een soort balans op. Wat heb ik gedaan? Ik ben best met een aantal idealen hier gekomen en vol energie aan de slag gegaan. Wat is er van terechtgekomen? U hebt kleine kracht – dat was bij tijden letterlijk, fysiek het geval. En ook geestelijk brandde het vlammetje niet altijd even sterk. Ik liep tegen grenzen op, als je bij alle goede wil het toch niet voor elkaar krijgt om elkaar werkelijk te verstaan en recht te doen. En omgekeerd liepen jullie bij mij tegen hetzelfde op.

U hebt kleine kracht – dat is niet om bij dit moment van afscheid maar wat te somberen. Dat zou jammer zijn. En dat doet ook geen recht aan alle mooie dingen die de Heer ons heeft gegeven. Toch pak ik vandaag deze tekst uit het briefje van de Heer Jezus aan Filadelfia. Omdat het past bij onze situatie vandaag. Zo staan wij ervoor: kleine kracht, weinig invloed. En daarin spreekt de Heer ons aan. Dat hebben we nodig: dat Christus zelf ons bemoedigt met zijn belofte.

*

Wie niet sterk is … Wie niet sterk is, moet slim zijn. Zo kunnen wij de situatie van vandaag ook beetpakken. We reageren er verschillend op. Soms zitten we in de houding van Calimero: Zij zijn groot en ik is klein, en dat is niet eerlijk! Anderen kijken er meer relativerend naar: het is hier altijd een kleine gemeente geweest, en het zal straks ook allemaal wel weer goed komen. Nog een stapje verder gaat het om te zeggen: We zijn een kleine gemeente – OK, laten we dan van de nood een deugd maken. Klein is fijn. Hier kun je elkaar tenminste kennen. Als er een keer iets is, stap je gewoon op de ander af en praat je het uit. De lijnen zijn kort, als er iets georganiseerd moet worden is het zo gebeurd. We hebben een sterk gevoel van saamhorigheid. We staan voor elkaar klaar om te helpen.

Toch is dat wat te makkelijk. En dat gaat ook niet echt helpen. Wie niet sterk is, moet slim zijn, maak van je zwakke kant je kracht: dan houd je het toch bij jezelf. Dat kan een nuttige omkering zijn van het moedeloze en minderwaardige gevoel dat je kan bekruipen als ‘het kleine zusje’. Intussen probeer je op een subtiele manier dan toch zelf sterk te zijn. Dat blijft een beetje aan de oppervlakte.

Wat Jezus ons te zeggen heeft, gaat veel dieper. Een zwakke en onbeduidende kerk krijgt een brief van de Heer. Dan komt er geen peptalk: Maak van je bedreiging een kans! Pak de dingen op waar je toch wel goed in bent! Kom op, je kunt het, als je nog een tandje bijzet! Nee, het blijft gewoon staan: Jullie hebben weinig invloed, kleine kracht. Dat gaat ook niet zomaar veranderen.

Wat wel gaat veranderen, is dat de Heer zelf er bij komt. Dan gaat er wat gebeuren! We leren naar Hem te kijken en naar Hem te luisteren. Niet om er zelf toch nog wat van te maken. Maar om mee te maken wat Hij met ons aanwil. Wie niet sterk is, moet bij Jezus zijn.

*

“Ik weet wat u doet”, zegt Jezus tegen de mensen van Filadelfia. Vandaag zegt Hij het tegen ons. Niemand kent ons zo compleet als Jezus. Wij zijn van Hem. En dat is ook het enige dat ertoe doet. Niet hoe mensen tegen ons aankijken. Niet hoe we scoren ten opzichte van anderen in de omgeving. Niet hoe succesvol we zijn met activiteiten en plannen die de aandacht trekken. Maar hoe Jezus ons peilt.

Wie niet sterk is … die kan nog wel trouw zijn. Dat is wat Jezus naar boven haalt bij de gemeente van Filadelfia. Jullie zijn trouw gebleven aan wat ik heb gezegd en jullie hebben mijn naam niet verloochend. Deze kleine en zwakke kerk krijgt een prachtig getuigenis van de Heer: jullie zijn trouw gebleven. Die bemoediging is er evengoed voor ons. Een bemoediging die ons meteen aanspoort om het hier te zoeken: bij Jezus en zijn Woord.

Het valt misschien niet zo op. Het ziet er niet zo sterk en interessant en wereldschokkend uit. De mensen stromen niet toe in de kerk van Filadelfia. Ze hebben een harde strijd te voeren tegen een Joodse gemeenschap die niet wil hebben dat deze christenen met hun Messias Jezus de heilige boeken van het Oude Testament overnemen. Tegen al dat geweld kunnen ze nauwelijks op. Toch zit hier de stille kracht: dat je eenvoudig vasthoudt aan wat Jezus gezegd heeft. Daar zit ook voor ons in Pijnacker-Nootdorp de belofte. Zo gaat het wat met ons worden: als we in alle eenvoud het woord van Jezus blijven vasthouden.

Kleine kracht – eigenlijk is dat helemaal niet verkeerd. In de bijbel gaat dat vaker zo: mensen die sterk zijn van zichzelf, die lopen God voor de voeten. Denk aan Simsom, de krachtpatser met een zwak voor vrouwen. Of aan Saul, de eerste koning van Israël, een lange en knappe kerel. Die ging algauw z’n eigen gang in plaats van naar God te luisteren. Sterk en groot en belangrijk en succesvol, het lijkt heel wat. Maar bij God werkt het omgekeerd. Als je leert om zwak te worden, dan zul je ruimte krijgen voor de kracht van God die van een heel andere orde is. Er zit niet zoveel bij van onszelf, maar alles wat we hebben is van God. Dat is een hele les om te leren in ons leven. Wij zitten vaak zo vol met onszelf, met onze eigen ambities en kwaliteiten en ideeën. De apostel Paulus is er zo een die de les geleerd heeft: Als ik zwak ben, dan ben ik machtig (2 Kor. 12:10). Dan is de kracht die alles te boven gaat uit God, en niet uit ons (2 Kor. 4:7).

Met onze zwakke handen en ons wankele geloof hoeven we alleen maar dit te doen: het Woord en de naam van Jezus vasthouden. Daar zit alles in wat we nodig hebben. Deze twee horen helemaal bij elkaar: het Woord van God en de naam van Jezus. Als we de Bijbel hebben, dan hebben we Jezus. In zijn Zoon Jezus heeft God zich compleet uitgesproken. Hij is onze redding en onze toekomst. In vers 10 komt Jezus er nog eens op terug: omdat jullie hebben vastgehouden aan mijn Woord, zal ik vasthouden aan jullie. Zo sterk is het aan elkaar gekoppeld: jullie houden Mij vast, en Ik houd jullie vast. Dat is de stille kracht die ons leven draagt. Daar kunnen we het werkelijk mee volhouden, ook als er in onszelf en in de omstandigheden van nu niet zoveel is om trots op te zijn.

*

Wie niet sterk is … moet trouw zijn. Maar gaat dat nu makkelijk? In het briefje aan Filadelfia merk je meteen: absoluut niet! Ze zitten als kleine christelijke gemeente in een heftige confrontatie met een Joodse gemeenschap die ze dreigt te overvleugelen. En er komt nog meer overheen. De tijd van de beproeving breekt aan. Als je verder gaat lezen in het bijbelboek Openbaring, dan zie je die beproeving in allerlei vormen over de wereld komen. Dat is de grote test: je wilt het Woord en de naam van Christus vasthouden. Maar gaat dat nu ook lukken? Hoe komt deze test op ons vandaag af?

Ik denk juist op het punt dat vanmorgen centraal staat: U hebt kleine kracht. Wij zijn daar zo gevoelig voor. Je wilt gezien worden, je wilt meetellen, je wilt er toe doen. Lange tijd zijn we als christenen in de meerderheid geweest in Nederland. Dat kun je gewoon gaan vinden. En ook nu we het kantelpunt voorbij zijn en Nederland geen christelijk land meer is, blijf je in die reflex zitten. Nog altijd vind je het belangrijk om erbij te horen, om serieus genomen en liefst ook een beetje aardig gevonden te worden. Bovendien: we hebben zo’n prachtige boodschap als kerk, dan verwacht je toch dat de mensen daar massaal op af komen. In mijn onnozele eerste periode heb ik dat echt gedacht: als ik nu maar eenvoudig bijbels preek, dan komen ze vanzelf. Zegen en succes, dat ligt voor ons heel dicht bij elkaar. We kijken als kerken naar elkaar: Waar komen de mensen op af? Hoe komt het dat ze daar zo aantrekkelijk zijn? Hoe doen ze dat toch? En kan ik dat ook?

Het woord van Jezus komt daar dwars doorheen: U hebt kleine kracht. En dat is goed zo. In de beproeving, de test van vandaag, word je teruggeworpen op de kern. Eén ding telt: vasthouden aan Jezus. Wat Hij belooft, dat is genoeg. Dat Hij je redt uit de greep van het kwaad en dat Hij je meeneemt naar zijn eeuwig koninkrijk, daar komt het op aan. Zijn naam staat boven alles in ons leven. Succes en grote aantallen en flitsende acties en meetbare invloed, dat is de wereld die voorbij gaat. Trouw zijn in het kleine, vasthouden aan wat Jezus ons toevertrouwt, dat is wat in deze tijd van ons gevraagd wordt. Zo zullen we de test doorstaan.

Zullen we ons daar dan maar in oefenen? Trouw blijven aan het woord van Jezus, dat zit ook in alle middelen en gewoontes die je geloof ondersteunen. Wees daar zuinig op: op de kerkdiensten en op je persoonlijke bijbelstudie thuis. Dat is het levende Woord waar je kracht voor elke dag uit haalt. Heb je de Bijbel, dan heb je Jezus. Zo leren we onze Heer steeds dieper kennen. Zo gaan we steeds meer van Hem houden. Neem tijd om te bidden, en zoek daar elkaar voor op. Zo zul je groeien in de levende band met je Heer. Trouw en intens bidden, dat is een enorme kracht in je leven. Maak er werk van om bij alle situaties en keuzes van je leven te vragen: Heer, wat wilt U van me? Hoe kan ik hierin uw weg volgen? En dan weet je alvast dat die weg niet makkelijk zal zijn. Wij volgen een lijdende Heer. Jezus heeft het in vers 10 over “mijn gebod om stand te houden”. Dat is de concrete invulling van het woord waar vers 8 over spreekt. In dat gebod zit het aan elkaar vast: de trouw en het geduld waarmee Jezus alles heeft ondergaan wat de Vader voor Hem had bepaald, en onze trouw en ons geduld waarmee we in dat spoor achter Jezus aangaan. Dit seizoen waren we daarmee bezig: leerling zijn van Jezus Christus. Ontdekken hoe de weg achter Hem aan er uit ziet in ons leven van vandaag. Dat is trouw zijn in de praktijk. Daar moet het gebeuren: in ons leven van elke dag dragen wij de naam van Christus. Dat hoeft niet groots en opvallend. Wel consequent en met heel je hart. Trouw zijn in de kleine dingen, daar gaat grote kracht van uit. Wie niet sterk is, die moet volhouden. Daar verbindt Jezus zich heel persoonlijk aan: Ik zal jullie vasthouden!

*

Wie niet sterk is, is een loser. Je telt in onze wereld niet mee als je niet voor jezelf op kunt komen, als je jezelf niet op de kaart zet. Die gemeente in Filadelfia, dat lijkt een verloren verhaal. De deuren gaan dicht, en de laatste mag het licht uit doen.

Ook voor ons gevoel kunnen er deuren dichtgaan. We zien nog niet goed voor ons hoe het straks verder moet. Maar daar is de bemoediging van vandaag voor: Daar gaat Jezus over! Hij presenteert zich als de Man met de sleutel. Deuren die Hij open zet, die krijg je met geen mogelijkheid meer dicht. Omgekeerd ook, trouwens.

Hier moeten wij het van hebben, dat Jezus zegt: Ik ben er ook nog! En Ik bepaal wel hoe de toekomst er voor jullie uitziet. Let eens op de kansen die Ik je geef. Die kwetsbare club in Filadelfia. Ze werden zowat onder de voet gelopen door de concurrentie uit de Joodse synagoge. En moet je nu eens kijken: opeens druppelen ze binnen, mensen die overwonnen zijn door de liefde van de Heer. Niet het spetterende karakter van de gemeente, niet de uitgekiende campagne of de supersociale activiteiten. Het is de kleine kracht van deze gemeente, daarin hebben ze gemerkt: hier is iets aan de hand. Deze mensen hebben iets, wat niet normaal is. Ze hebben een Heer die van ze houdt. En wij, deze kwetsbare club in Pijnacker-Nootdorp, wat gaat er met ons allemaal nog gebeuren? Wij hebben een Heer die van ons houdt.

Wij kunnen niet in de toekomst kijken. We kunnen wel vooruit kijken. Dat houdt Jezus ons voor: de lauwerkrans, de prijs aan het einde van de wedstrijd. En Jezus zegt erbij: Ik kom spoedig. Op Hem gaan we af. Zijn Woord en zijn Geest slepen ons er door, tot we over de finish zijn. Losers zijn we van onszelf, mensen die niet zoveel voor elkaar krijgen. Tegelijk zijn we meer dan overwinnaars door Hem die ons heeft liefgehad.

Daar komt het op aan, nu en voor de periode die komt: volhouden totdat Jezus komt. Dat is geloven: uitzien naar Jezus. Je vasthouden aan zijn Woord en je daar niet vanaf laten brengen. Wie niet sterk is, die wint. Dat zegt Jezus zelf. Houd je aan dat Woord van Hem maar vast.

Amen

Aanwijzingen voor de liturgie:

Gezang 171 “Wees stil voor het aangezicht van God”

LvK 328 “Here Jezus, om uw Woord”

Lezen: Openbaring 1:4-11, 3:7-13

Tekst: Openbaring 3:8b

GK06 163 “Ik bouw op U”

LvK 296 “Ik kom met haast”