Afgelopen zondag, 6 november,  was ik weer even terug in mijn oude gemeente “Het Kruispunt” in Pijnacker-Nootdorp. Daarvoor maakte ik een preek in verband met de Amerikaanse verkiezingsstrijd. Het bijbelgedeelte is Jesaja 32.

Hier komt de preek:

Het is maar goed dat wij niet in Amerika wonen. Over twee dagen zijn de presidentsverkiezingen, en al maandenlang gaat het bijna nergens anders over: Hillary Clinton of Donald Trump? Over en weer bestoken ze elkaar met beledigingen, woeste plannen en vuile streken. Je wordt er niet vrolijk van: een zakenman die vooral zichzelf erg geslaagd vindt, of een vrouw met een lange politieke carrière waarin ze altijd wat achter lijkt te houden. Voor Amerikaanse christenen is het een onmogelijke keuze. Clinton steunt abortus, Trump is er trots op dat hij alle geboden van God aan z’n laars lapt. Wie moet je kiezen? Wees maar blij dat je niet in de VS woont.
Toch komen we er niet zo makkelijk vanaf. Ook in Nederland zijn er volgend jaar verkiezingen. Het gaat er gelukkig niet zo ruig aan toe als in Amerika, maar ook wij kennen de vuile spelletjes, de retoriek die niet om feiten en waarheid geeft, partijen die denken groot te worden door angst en haat aan te wakkeren. Wat moet er van ons land worden? Zal Geert Wilders aan de macht komen? Hoe stel je je als christen op in politieke discussies, en nog belangrijker: wat kun je doen om iets goeds te betekenen voor de maatschappij?
Vandaag wil de profetie van Jesaja ons helpen om daar een lijn in te vinden. Jesaja komt met zijn boodschap dwars door het politieke geweld van zijn tijd heen. Van het trotse koninkrijk van David en Salomo is niet veel meer over. Alleen nog een stukje Juda rond de hoofdstad Jeruzalem. De koning en zijn vorsten zoeken koortsachtig naar steun bij de grote buren: Assyrië, Egypte. In de hoofdstukken 30 en 31 heeft de HEER al van zich laten horen: verwacht je heil nou toch niet van die bondgenoten! Egypte zal je niet redden, met al z’n paarden en wagens. Vandaag steunen ze je, morgen laten ze je keihard vallen. De enige op wie je aankunt is de HEER zelf!

Daarmee ligt de vraag ook bij ons. Verkiezingen in Amerika, volgend voorjaar verkiezingen bij ons: wat verwacht je ervan? Hoe komt het goed met ons, met ons land, met onze wereld? We denken daar over na aan de hand van dit motto:
Zorgeloos leven

*
Het eerste stukje van Jesaja 32 lijkt wel een campagnespeech: hier is een leider die het allemaal gaat opknappen. Een rechtvaardige koning, die gaat orde op zaken stellen, hij haalt de bezem erdoor om alle rommel op te ruimen. De vaderfiguur die je kunt vertrouwen: als deze koning aan het roer staat, ben je veilig.

En laten we wel wezen: hier snakken mensen naar. Een regering die oog heeft voor de mensen, een leider die het voor je opneemt. Dat maakt verkiezingstijd zo spannend, want dan worden de grote beloften gedaan. Politici proberen de gevoelige snaar te raken. Want wat is het leven vaak guur, en wat hebben de gewone man en vrouw het gevoel dat ze in de kou gelaten worden. In de jaren dat de economische crisis over ons heen kwam, hebben we het allemaal ervaren. Sociale vangnetten worden weggehaald, kwetsbare groepen komen er alleen voor te staan, denk aan mensen die een PGB hadden om de nodige zorg te kunnen regelen. Je zult je baan maar verliezen na je vijftigste, dan kun je het wel vergeten. Zo ziet de realiteit er voor veel mensen in ons land uit. Wat heb je dan een behoefte aan bescherming, aan steun, aan hoop op een beter leven. Logisch dat je daarvoor omhoog kijkt, naar overheid en bestuurders. Zij kunnen het verschil maken. Goede leiders zijn een beschutting tegen de wind, een schuilplaats tegen de wolkbreuk, waterstromen in een dorre streek, de koele schaduw van een rots in dorstig, uitgedroogd land.

Ja, maar gaat het er ook echt van komen? De campagnespeech klinkt goed, maar welke leider kan dit allemaal waarmaken? Het plaatje van de eerste verzen van Jesaja 32 is haast te mooi om waar te zijn. Veel vaker zie je gebeuren wat vers 6 en 7 vertellen. De dwaas en de bedrieger spelen de hoofdrol. Juist in de tijd van verkiezingen wordt ons van alles voorgespiegeld. Politieke leiders beloven gouden bergen. Maar zodra de verkiezingen voorbij zijn, is alles vergeten.

Geen wonder dat mensen er cynisch van worden. Je verliest alle vertrouwen, in politieke partijen met hun kopstukken, in het systeem van democratie, in de samenleving als geheel. Er blijft alleen de kille strijd om het bestaan over, en daarin is het ieder voor zich. Dat cynische, dat je niets en niemand meer vertrouwt, dat is wat de Amerikaanse verkiezingen zo’n triest verhaal maakt. Dat is ook het gevaarlijke van de strijd tussen Clinton en Trump: een diep-verdeelde natie. Wie gaat ooit die breuk weer helen? Is dit de dood van de democratie? Ook in ons eigen land houd je soms je hart vast: nieuwkomers die zich tegen de gevestigde orde keren, maar op zo’n manier dat ze met vuur spelen door racisme, door oproepen tot geweld, door stelselmatig alle anderen als verraders weg te zetten.

Misschien worden wij er ook wel eens moedeloos van. Wat moet het nog worden met ons land? Hoe kunnen wij als christenen een bijdrage leveren? Terwijl we onszelf als gelovigen ook steeds in de hoek gedreven voelen.

Toch geeft juist dit stukje profetie ons reden voor hoop. Reden om niet in een cynische houding te vervallen. Als Jesaja 32 zo hoog inzet, dan wil de profeet ons de ogen openen, zoals vers 3 en 4 aangeven. Goede leiders hebben een goed volk nodig, mensen die in staat zijn voor zichzelf te denken, die de schone schijn kunnen doorprikken en weten wat echt belangrijk is. Wil het goed gaan met land en volk, dan moet je boven de politieke spelletjes uit kijken. Dan weet je dat geen van al die mannen en vrouwen het gaat waarmaken. Politiek zal altijd tegenvallen. En toch: er is een rechtvaardige koning! Want er is een God die vasthoudt aan wat edel is – goed en zuiver, zonder bijbedoelingen, er op uit om mensen recht te doen.

*
Zorgeloos leven: dat komt op een bijzondere manier naar voren in het tweede stukje van de profetie. Het gaat over zorgeloze vrouwen en over meisjes die het helemaal zien zitten. Wat ik mij meteen afvroeg: is het nou toevallig dat vrouwen en meisjes op het toneel verschijnen als toonbeeld van zorgeloos leven? Of zit er meer achter? Want het klinkt niet erg aardig.

Laten we het eens even spiegelen, de andere kant op, naar de mannen. Vaak zijn de mannen bezig met de grote verhalen. Opscheppen over je sportieve prestaties en je succes bij de jacht. Laten zien hoe goed je bent in je werk en wat je allemaal bereikt hebt. Met een grote mond vooraan in de politieke strijd: mij moet je hebben, ik laat mijn spierballen rollen en ik zal de tegenstanders afmaken. Let’s make America great again! Willen jullie minder Marokkanen? Gaan we regelen! Dat zijn de mannen: grote kerels, stoere praatjes.
Intussen houden de vrouwen de tent draaiende. Zij zorgen voor het eten op tafel en voor de kleren fris gewassen en gestreken in de kast. In de bijbel gaat dat veel verder dan huis – tuin – keuken, en bij ons gelukkig ook. Als mannen iets doms gedaan hebben, gaat de vrouw er achteraan om de relaties weer goed te krijgen – ik denk aan het verhaal over David en Abigaïl. Terwijl hij praatjes zit te verkopen in de stadspoort, houdt zij thuis het handeltje gaande door vee te verkopen en de textielproductie aan te sturen – dat is wat Spreuken 31 vertelt over de vrouw die van aanpakken weet.

Zorgeloze vrouwen en meisjes, dat gaat dus over het leven dat z’n alledaagse gang gaat. Het kan evengoed ons eigen alledaagse leven zijn. De routine van slapen – eten – werken – ontspannen. Het leven dat op rolletjes loopt. Soms zo voorspoedig, dat mensen zeggen: als dat maar goed blijft gaan!

Want ineens wordt de droom ruw verstoord. Die prachtige akkers, de wijnstokken vol met druiventrossen – opeens is er niets meer van over. Iets meer dan een jaar nog, waarschuwt de profeet. Wij willen het vaak niet horen. Wat kan ons gebeuren? Onheilsprofeten, of het nu gaat over klimaatverandering of over de huizenprijzen, wij stoppen onze oren ervoor dicht. Totdat het ons opeens overvalt. Dan staan we met lege handen. Nog erger eigenlijk, zoals Jesaja het tekent: dan staan we in ons blootje. Alles waar we zekerheid in zochten, alle luxe en welvaart die ons een comfortabel gevoel gaven, opeens is het weg. Daar sta je dan in je blote niksje.

Ik ga hier geen onheil prediken. Ik leg wel de vraag op tafel die telkens klinkt in deze hoofdstukken bij Jesaja: waar vertrouw je op? Dat geldt in de grote politiek: Juda dat steun zoekt bij de grote buren, nu eens Assyrië, dan weer Egypte. Je komt er bedrogen mee uit. Het geldt evengoed in het kleine leven van alledag. Dat je gezond bent, dat je kunt werken, dat je kinderen vrolijk opgroeien, dat je wat spaarcenten overhoudt – allemaal prachtig. Maar vormt dat nu de zekerheid waar je leven op gebouwd is? Wat blijft er dan van je over als het vloerkleed onder je vandaan getrokken wordt?

Zorgeloos leven: het is een droom waaruit je soms ruw wakker geschud wordt. Als je baan toch niet zo vast blijkt te zijn. Als je met een ongerust gevoel naar de dokter gaat, en de uitslag is niet goed. Als je gezinsgeluk uiteenspat door iets wat je niet zag aankomen. En dan? Is het dan voorbij?

*
Nee, zegt Jesaja, dan begint het pas. Dan begint het voor God. Inderdaad, ons leven zonder zorgen is een vloerkleed dat zomaar wordt weggetrokken, een zeepbel die uiteenspat. Zo zal het blijven … totdat! Totdat van boven een geest over ons wordt uitgegoten.

Er moet een nieuwe wind gaan waaien. Dat kun je horen in een bedrijf als er een nieuwe manager aantreedt. Of als in de politiek een buitenstaander instapt die de stal van gevestigde belangen eens goed gaat uitmesten. Een nieuwe wind. Maar binnen de kortste keren is het weer het oude liedje.

Een echte nieuwe wind kan alleen van bovenaf komen. Alleen van de Geest van God. Want welke geest zou hier anders bedoeld kunnen zijn? Jullie weten vast nog wel dat het in de bijbel heel dicht bij elkaar ligt: het woord ‘geest’ en het woord ‘wind’ is eigenlijk hetzelfde. Dat is typisch voor de Geest van God: je kunt Hem niet zien, maar Hij brengt wel de hele boel in beweging. Hij is de kracht die mensen bezielt, die levend maakt wat dood is, Hij geeft de aarde een nieuw gelaat.

Waar mensen het van zichzelf verwachten, in een zorgeloos leven zonder God, daar rukt algauw de woestijn op. Maar als de nieuwe wind van boven opsteekt, dan brengt die de woestijn tot staan, dan gaat het leven weer bloeien als een boomgaard. Jesaja vertelt er ook bij hoe dat kan: Gerechtigheid zal vrede stichten. Vrede, dat is waar alle mensen naar hunkeren. Dat je veilig kunt leven, zonder opgeschrikt te worden. Dat je wakker kunt worden in je eigen bed, zonder bang te zijn voor bommen die alles kapot slaan, zoals de mensen in Aleppo in Syrië. Vrede, dat de verhoudingen goed zijn, dat je vrienden bent naar alle kanten.

Zulke vrede komt er niet zomaar. Daarvoor moet er recht gedaan worden. Wat kwaad is, moet aan de kaak gesteld en aan de kant gezet worden. Zolang het blijft wringen, kan er geen echte vrede komen. Daarom hebben wij God nodig. Hij gaat voor rechtdoen zonder bijbedoelingen. Hij neemt het op voor wie er zelf niet bovenuit komt. Hij overziet als enige wat goed en recht is, niet alleen voor ons eigen clubje, maar voor alle mensen in alle situaties.

Een oase van vrede, dat is het plaatje dat Jesaja schetst. Een oase: dat kleine stukje waar de woestijn geen greep op krijgt. Waar de schroeiende zon en de bijtende kou niet de kans krijgen om alles dood te maken. De oase: daar krijg je de ruimte om op adem te komen, daar vind je een frisse slok water en fruit dat je van de bomen kunt plukken. Een oase van vrede: dat is het leven waar de Geest van God werkt, en waar zijn vruchten van vrede en vriendschap en vreugde gaan groeien.

Het blijft nog een klein stukje: een oase in de onmetelijke woestijn. Jesaja kan er in juichende woorden over spreken. En als we achter dit hoofdstuk de Here Jezus zien, de gezalfde Koning van God, die van boven zijn Geest over ons uitgiet, dan mogen we er vrolijk van worden. Werkelijk: hier is een oase van vrede te vinden. Een stukje leven waar niet de keiharde strijd om het bestaan heerst, waar mensen niet door leugen en bedrog elkaar proberen af te maken, waar niet de brute kracht maar de tere liefde wordt beoefend. Hier begint iets wat straks heel de wereld in beslag zal nemen: Gods Rijk van vrede zonder einde.

Maar nu is het nog een oase. Een klein begin. Een plekje aarde, een stukje leven waar de vrede van Gods Geest te voelen is. Als je even terugdenkt aan het begin: die campagnetaal van de Grote Leider die het wel even zal fixen, dat is niet de stijl van koning Jezus. Zijn vrede wordt gevonden waar mensen op hun kleine plekje leren leven in zijn Geest, de geest van rechtdoen en vredestichten. Dat is al heel wat, zoals Jesaja 32 eindigt: gelukkig zijn jullie die zaaien langs het water, die os en ezel in het gareel houden. Een beetje goedheid zaaien, en hopen dat er iets van opschiet. Een beetje bijsturen in de goede richting.

Hoe staan wij als christen in de samenleving? Wat kunnen wij bijdragen? Soms gaat het om grote idealen, om programma’s voor een betere wereld. Maar misschien kunnen we het ook even klein houden, dicht bij huis. Als de mensen in de buurt merken dat jij in bent voor een praatje, dat jij de handen uit de mouwen wilt steken als er hulp nodig is. Dat je meedoet in een Maatjesproject. Dat je hart hebt voor opgroeiende kinderen, door je in te zetten voor de sportclub of als pleegzorg op je pad komt. Die kleine dingen, dat is de oase van de Geest. Een beetje zaaien langs het water, een stukje meelopen met os en ezel.

En wees gerust: als de nieuwe wind eenmaal opsteekt in de wereld, dan blijft die ook blazen. Dan is de stroom van bezieling en liefde en vrede die mensen aanraakt en in beweging zet niet meer te stoppen. Dan gaat het er echt van komen: de woestijn omgetoverd in een bloeiende tuin, vol van gerechtigheid en vruchten van de Geest. Zo mogen we in de wereld staan: meegenomen door de nieuwe wind die van boven komt, meegestuwd naar Gods nieuwe wereld, waar zorgeloos leven op ons wacht.