In de GKv Zwolle-West gebeurde iets nieuws: een groep van 10 jongens deed belijdenis van hun geloof. Niet, zoals gebruikelijk, in de gewone kerkdienst, maar in de ruime tuin van een gemeentelid, op de weg van Zwolle naar Kampen. Dominee Hans Slotman legt uit (https://www.nd.nl/nieuws/geloof/belijdenis-doen-in-een-zwolse-tuin.2029736.lynkx): “Als je als kerk niet meebeweegt met deze jongeren, verdwijnen ze uit beeld. Het is onze poging om hen vast te houden. Ik zie voor mijn ogen jongeren die geen belijdenis willen doen, afdrijven van de kerk en op termijn ook van het geloof.”

Het bericht, dat met een foto van het tiental prominent in het Nederlands Dagblad kwam, riep een flink aantal reacties op. Ik schreef een opinieartikel dat in de krant van 6 september verscheen:

Maken jongeren uit Zwolle-West die ‘in de tuin belijdenis doen’ zich los van de kerk? Stimuleert een kerkenraad die daarmee instemt het individualisme van ‘ik zoek een kerk die bij mij past’?

Ik denk dat zo een onvruchtbare tegenstelling wordt gecreëerd. Het voorbeeld dat dominee Ferdinand Bijzet aanhaalt, van de eerste christelijke gemeente in Jeruzalem, geeft een belangrijke aanwijzing (ND 30 augustus, Bijzet). Op één dag komen er drieduizend leden bij – een megakerk! Elke dag kwamen ze trouw en eensgezind samen in de tempel. Dat is de centrale plek voor de plenaire activiteit: daar ‘preken’ de apostelen. In hetzelfde vers (Handelingen 2:46) lezen we ook dit: ze braken het brood bij elkaar thuis en gebruikten hun maaltijden in een geest van eenvoud en vol vreugde. Dat hoort er dus evengoed bij: in kleine kring samen eten, en in huiskamergroepen (een man/vrouw of veertig?) het avondmaal vieren.

boven de huiskamer uit

In het vak Gemeenteopbouw wordt dit wat gesystematiseerd door te spreken over macro-, meso-, en microstructuur. Een gezonde kerkgemeenschap functioneert op al deze drie niveaus. Je maakt deel uit van één groot geheel, en bepaalde activiteiten beleef je met z’n allen. Tegelijk is er het onderlinge contact op kleine schaal, bijvoorbeeld voor bijbelstudie. En er is een tussenniveau voor vormen van gemeentezijn die niet per se plenair hoeven, maar die wel boven de huiskamer uitgaan.

Niet elke kerk zal alle drie de lagen kennen. Wereldwijd zijn er duizenden huisgemeentes waarbij macro en micro samenvalt: de kleine groep is de kerk. In de Nederlandse situatie kennen we gemeenten van honderdtwintig à honderdzestig leden: daar is de gezamenlijke kerkdienst (macro) op zo’n schaal (meso) dat er nog iets van gemoedelijkheid en onderling contact in zit. Als je daar voor in de kerk belijdenis doet, zijn het allemaal je ‘eigen’ mensen, en die bijten niet. Voor een kerk in de grootte van de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt Zwolle-West gaat het wringen als het meso-niveau ontbreekt. De kloof tussen je persoonlijke vertrouwde kring en de ‘massa’ is dan te groot.

niet bederven

In dat licht is het experiment van ‘belijdenis doen in de tuin’ goed te verdedigen. De inwijding van jongeren in de kerk krijgt dan vorm op het meso-niveau: meer dan je persoonlijke clubje, minder dan de honderden vreemden in de grote kerkdienst. Als we met elkaar maar beseffen dat dit een legitieme gestalte van kerk-zijn is. En als we het maar niet bederven, van twee kanten: als jongeren die wel voor God willen kiezen maar zich afzetten tegen ‘het instituut kerk’, en als ouderen die hoofdschuddend klagen dat zo’n ‘feestje’ toch geen kerkdienst is. Dan wordt uit elkaar getrokken wat bij elkaar hoort. Op elk van deze drie niveaus leeft de kerk als lichaam van Christus.

Met structuren alleen ga je het niet redden. Er hoort een verhaal bij dat we aan elkaar vertellen en dat we samen proberen te belichamen. Een verhaal waarin de persoonlijke band met Christus ook inhoudt dat je in dat grotere geheel wilt stappen waarin Jezus zijn volgelingen bijeen brengt. Voor dat verhaal zijn plaatsen en vormen nodig. Een beetje creatief en flexibel omgaan met structuren kan daarbij helpen. <